Zacheus

Het Koninkrijk van God

Jezus is met zijn discipelen op weg naar Jeruzalem om het Pascha te vieren. Hij weet dat dit Zijn laatste reis naar Jeruzalem zal zijn. Daar zal hij overgeleverd en gedood worden (Lukas 18: 31-34). De discipelen hebben deze boodschap gehoord, maar niet begrepen. Ze verwachten, evenals het volk, de komst van Gods Koninkrijk op aarde. En deze verwachting wordt steeds sterker, nu ze vlakbij Jeruzalem zijn (Luk. 19:11, Markus 11:10).

Vanuit dit perspectief kunnen we de gebeurtenissen rondom Jericho beter plaatsen. Want Jezus is ondertussen aangekomen bij Jericho, ongeveer 30 km vanaf Jeruzalem. Daar ontmoet Hij de blinde Bartimeüs en geneest hem. Het volk geeft God de eer (Luk. 18:35-43). Hun uitzien naar de komst van Gods Koninkrijk zal door de genezing van de blinde alleen maar versterkt zijn (Jes. 35:5, Matth. 11:5). 

In Jericho aangekomen volgt er een ontmoeting waar de menigte niet zo blij mee is (Lukas 19:7). In deze ontmoeting laat Jezus zien, dat Zijn Koninkrijk niet van deze wereld is. Zijn Koninkrijk komt, maar het is een ander Koninkrijk met andere onderdanen, dan de mensen verwachten.  Jezus ontmoet Zacheüs.

Zacheüs zoekt Jezus te zien

Zacheüs woont in Jericho. Door Jericho loopt een belangrijke handelsweg van Syrië naar Arabië. Als oppertollenaar moet Zacheüs tol heffen voor de Romeinen over alle import en export (soort douane). Op dit belangrijke knooppunt is het goed geld verdienen. Zacheüs is dan ook een rijke man (vs2).Daarnaast ontvangt hij ook nog een deel van de belasting van de inwoners van Jericho. Het is voor te stellen dat hij niet de meest geliefde man in Jericho is. Daar komt bij dat tollenaren erom bekend staan, dat ze teveel geld vragen en de mensen weten dat (Lukas 3:12,13).

Wanneer Jezus door Jericho gaat, is er een grote menigte om Hem heen. Zacheüs probeert Jezus ook te zien, maar dat is lastig, want hij is nogal klein. Uiteindelijk klimt hij in een wilde vijgenboom, op een plek waar Jezus langs zal komen. De Bijbel zegt heel eenvoudig dat hij ‘Jezus zocht te zien, wie Hij was’ (vs 3) en ‘om Hem te zien’ (vs 4). Er staat geen reden bij waarom hij Jezus wil zien. Door deze woorden lijkt het er wel op dat Zacheüs op de één of andere manier van Jezus heeft gehoord. Misschien heeft hij gehoord van Zijn wonderen. Of hoe Jezus omgaat met tollenaren en zondaren (Lukas 15:1,2). Het is ook heel goed mogelijk, dat Zacheüs gehoord heeft over de doop van Jezus door Johannes de Doper. Johannes doopte namelijk in Bethabara bij de Jordaan, vlakbij Jericho. Daar kwamen ook tollenaren om gedoopt te worden (Lukas 3:12; 7:29). In Jericho zal daar zeker over gesproken zijn. Hoe het ook is, Zacheüs doet er in ieder geval alle moeite voor om Jezus te zien. En uiteindelijk belandt hij in een vijgenboom.

Jezus ontmoet Zacheüs

Vanuit de vijgenboom kan Zacheüs Jezus zien en dat is wat hij graag wil. Maar de rollen draaien hier volledig om. In de Bijbel staat, dat Jezus Zacheüs ziet: ‘En als Jezus aan die plaats kwam, opwaarts ziende zag Hij hem’ (vs 5). Jezus ziet hem en kent hem. Hij noemt Zacheüs bij zijn naam. ‘Zacheüs, haast u en kom af; want Ik moet heden in uw huis blijven’.Het zal niet toevallig zijn, dat de Heere Jezus juist dit verzoek aan Zacheüs doet, om in zijn huis te verblijven. Juist zijn goederen zullen hem eraan herinneren dat hij dit alles niet op een eerlijke manier gekregen heeft. Dat blijkt later ook wel uit de reactie van Zacheüs (vs 8). Zoals vaker in de Bijbel zien we Jezus hier als Iemand die zeer confronterend is. Door Zijn handelen en spreken wijst hij precies de plek aan, waar het fout gaat (vgl. bijvoorbeeld Joh. 4). En wanneer Jezus de zonde aanwijst, is het opvallend dat juist ‘ tollenaren en zondaren’ niet bij Jezus vandaan gaan, maar Zijn woord geloven en ernaar handelen.

Reactie van Zacheüs en van de menigte

Bij Zacheüs zien we dit ook gebeuren. Hij luistert onmiddellijk en ontvangt Jezus met blijdschap (!) in zijn huis. Of Jezus eerst nog met hem gesproken heeft, staat niet in de Bijbel. Het doet er ook niet toe. De reactie van Zacheüs is duidelijk genoeg. Hij gaat staan en belooft de Heere de helft van zijn goederen aan de armen te geven. Daarnaast belooft hij vierdubbel terug te geven aan degenen van wie hij iets afgeperst heeft (vgl. Ex. 22:1,4; Lev. 5:16; Num. 5:7; 2 Sam 12:6). Zacheüs laat hier vruchten zien van geloof en bekering. Want met deze belofte doet Zacheüs afstand van zijn bezit. Er zal weinig voor hem zelf over blijven. En dat is niet zomaar wat geweest. Jezus zegt in de ontmoeting met de rijke jongeling hoe moeilijk het is, dat een rijke ingaat in het Koninkrijk van God (Lukas 18:18-30). En toch, hier gebeurt het, bij God zijn alle dingen mogelijk.         

Terwijl Zacheüs Jezus met blijdschap ontvangt in zijn huis, zijn de omstanders daar helemaal niet blij mee. Ze zeggen morrend tegen elkaar: ‘Hij is tot een zondig man ingegaan om daar te herbergen’ (vs 7). Zacheüs (de ‘reine’) wordt gezien als een onreine, door het veelvuldig contact met de Romeinen. Daarom is hij in de ogen van de Joden geen echte Jood meer, maar vergelijkbaar met een heiden (Matth. 18:17). Daarom is het zo schokkend en verwarrend voor de omstanders dat Jezus in het huis van Zacheüs wil verblijven. Hoe kan het, dat Hij wil blijven bij een onreine?

Jezus, de Zaligmaker

Jezus geeft indirect antwoord op dit gemor als hij zegt: ‘Heden is aan dit huis zaligheid geschied, omdat ook deze een zoon van Abraham is’ (vs 9). Door de Joden wordt Zacheüs niet meer gezien als echte Jood, als zoon van Abraham. Hij is onrein en daarom buiten gesloten, buiten Gods verbond. Maar Jezus kijkt vanuit een heel ander perspectief. Ook Zacheüs is een zoon van Abraham. Jezus noemt het zelfs als een reden van het schenken van de zaligheid: ‘omdat ook deze een zoon van Abraham is’ (vgl. Lukas 13:16). Hij is wel een verloren zoon (vgl. Lukas 15), maar zegt Jezus Zelf niet, dat Hij gezonden is tot de verloren schapen van het huis van Israël (Matth. 15:24)?

Zo hebben de Joden het opnieuw met hun ogen kunnen zien. In Gods Koninkrijk zullen verloren, zondige mensen een plaats krijgen: ’ de Zoon des mensen is gekomen om te zoeken en zalig te maken wat verloren is (vs 10)’. Confronterend, maar ook hoopvol. Want daarmee raakt deze geschiedenis de kern van het Evangelie. Het verhaal van Zacheüs geeft zicht op Jezus. Jezus, de Zaligmaker voor verloren mensen.